Jan van der Zwaag
Grafvak:
41
geboren: 4 mei 1905 in Sneek
overleden: 20 mei 1944 op de Waalsdorpervlakte, 39 jaar oud
burg. staat: gehuwd
beroep: eigenaar van een glazenwasserij in IJmuiden
geloof: geen
vindplaats: Waalsdorpervlakte
Vrijheid behoort aan hen die bereid zijn ervoor te sterven
Achtergrond
Jan van der Zwaag had sinds 1929 zijn eigen glazenwassersbedrijf en had communistische sympathieën.
Verzetsactiviteiten
Van der Zwaag werd in september 1940, vlak na het begin van de bezetting, verbindingsman van de Communistische Partij Nederland (CPN) tussen de districtsleider Kennemerland en bedrijfscellen van de partij in het industriegebied IJmuiden. Hij legde ook contacten in bedrijven in de regio, zoals de Hoogovens, en verspreidde daar illegale bladen, manifesten en affiches.
In de periode mei 1941-juli 1942 organiseerde Van der Zwaag vanuit Haarlem de verspreiding van het illegale communistische blad De Vonk in een deel van Nederland. De CPN-top onderkende zijn organisatorische kwaliteiten en stationeerde hem vanaf januari 1943 in Haarlem met een wekelijkse financiële ondersteuning. Hierdoor kon Van der Zwaag zich geheel aan het illegale CPN-werk wijden en nam in februari de functie van verbindingsman tussen de landelijke CPN-leiding en het district Kennemerland over.
Arrestatie en moord
Door verraad van de onder dwang overgelopen voormalige leider van de CPN in Beverwijk, Vosveld, werd Van der Zwaag op 17 mei 1943 bij aankomst met de pont in Velsen-Noord gearresteerd. Om zijn lijf en benen had hij 1.000 illegale pamfletten tegen het inleveren van radiotoestellen gebonden. Tijdens zijn gevangenschap in het Oranjehotel in Scheveningen werd hij zwaar mishandeld.
Op 10 maart 1944 werd Van der Zwaag met twee eveneens verraden communisten uit de regio Velsen ter dood veroordeeld. Zij werden op 20 mei 1944 met tien verzetsstrijders, onder wie nog een andere communist, op de Waalsdorpervlakte gefusilleerd en daar begraven.
Op 27 november 1947 werden de vier mannen met een communistische achtergrond op verzoek van hun nabestaanden in hetzelfde grafvak, nummer 41, op de Eerebegraafplaats herbegraven.